amor fati: η φιλοσοφία της ευτυχίας
Θα θέσουμε ένα ερώτημα, για αρχή τουλάχιστον, έχοντας κατά νου τα παρακάτω δεδομένα.
Δεδομένο 1ο : Όταν κανείς δεν έχει αυτό που επιθυμεί δυστυχεί.
Δεδομένο 2ο : Όταν κανείς έχει αυτό που επιθυμεί, κάποια στιγμή το ίδιο αλλάζει οπότε παύει να το επιθυμεί ή μένει ίδιο, αλλά τώρα η πρωταρχική επιθυμία αλλάζει, άρα πάλι δυστυχεί.
Εφόσον πάνω κάτω συμφωνούμε με τα παραπάνω, ας θέσω και το ερώτημα.
Πότε μπορεί κανείς να είναι ευτυχισμένος;
Ολοκληρωτικά ευτυχισμένος εννοώ. Μια ευτυχία που δεν μοιάζει με φλόγα που αναβοσβήνει κατά τη βούληση του ανέμου, αλλά που στέκεται ανεπηρέαστη, φωτεινή. Μια ευτυχία πηγαία, αυτόφωτη, που μπορεί κανείς να την βρει;
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αν η επιθυμία μας δεν άλλαζε ή τα πράγματα γύρω μας ακολουθούσαν πάντα την επιθυμία μας, όλοι θα ήμασταν ευτυχισμένοι. Καταλαβαίνετε πως αυτό είναι παράλογο σε έναν κόσμο που βασίζεται στην μεταβλητότητα. Όταν λοιπόν σε έναν τέτοιο κόσμο, όπου όλα αλλάζουν, κανείς στηρίζει την ευτυχία του σε άτομα, πράγματα και καταστάσεις, σε μεταβλητούς δηλαδή εξωτερικούς παράγοντες, πώς περιμένει να μη του αναβοσβήνει η φλόγα της ευτυχίας;
Τι Μένει Λοιπόν;
Δεν μπορείς να ορίσεις τον εξωτερικό κόσμο, άρα το μόνο που σου μένει είναι να ορίσεις τον εσωτερικό. Να ορίσεις δηλαδή, την αντίληψή σου και τη στάση σου ως προς τον κόσμο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι από τη φύση μας αμφισβητούμε τον κατεστημένο τρόπο που γίνονται τα πράγματα ή ψάχνουμε να βρούμε το νόημα και τον λόγο που γίνονται με αυτόν τον τρόπο. Αυτή η αμφισβήτηση προς τη ροή των πραγμάτων συχνά συνοδεύεται με το «Γιατί σε εμένα» ή «Γιατί όχι σε εμένα». Μαζί με την φυσιολογική και θεμιτή αμφισβήτηση εκφράζεται και μία πικρία ως προς την αδικία ενδεχομένως της ζωής προς εμάς.
Τι Σημαίνει Amor Fati;
Κάπου εδώ έρχονται οι στωικοί φιλόσοφοι με την απλότητα τους και συγκεκριμένα ο Νίτσε που χώρεσε το μυστικό της ευτυχίας σε δύο λέξεις, Amor Fati, «Αγάπη για το Πεπρωμένο». Όπως αναφέρει στο «Γιατί είμαι τόσο σοφός» :
«H συνταγή μου για το μεγαλείο στον άνθρωπο είναι η Amor Fati [αγάπη του πεπρωμένου]: το να μη θέλεις τίποτα διαφορετικό, ούτε στο μέλλον, ούτε στο παρελθόν, ούτε σε όλη την αιωνιότητα. Όχι απλώς να υπομένεις το αναγκαίο, πόσο μάλλον να το αποκρύπτεις…αλλά να το αγαπάς.»
Να μη θες τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο, τίποτα διαφορετικό απ’ ό,τι ήδη σου έρχεται στη ζωή. Ας μη μπερδευτούμε με την τοξική θετικότητα, όπου επιλέγεις να βλέπεις τα πράγματα μέσα από ροζ φίλτρα. Δεν πρόκειται για χαζοχαρούμενη προσέγγιση. Πρόκειται για μια συναίνεση διονυσιακή, όπως λέει ο Νίτσε. Ο κόσμος, ακριβώς όπως αυτός είναι, δίχως να εξαιρείς να αφαιρείς και να αλλάζεις τίποτα απ’ αυτόν. Πλήρης αποδοχή της πραγματικότητας, αδιάψευστη αγάπη προς τον ρεαλισμό και κατά συνέπεια προς την ίδια τη φύση της ζωή.
ΜΗΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΙΡΟΛΑΤΡΙΑ;
Αγάπη για το πεπρωμένο… «Πεπρωμένο», «μοίρα», λέξεις που ηχούν κάπως αρνητικά στα αυτιά μας. Φαίνεται σαν να ορίζουν πως οι προσπάθειές μας είναι άσκοπες, μιας και η ιστορία μας είναι ήδη γραμμένη. Όμως δεν πιστεύω πως ένας φιλόσοφος που κήρυττε όλη του τη ζωή για την ευθύνη των επιλογών, θα άφηνε ποτέ να εννοηθεί πως ο άνθρωπος είναι ανήμπορος, πως η ζωή του έχει καθοριστεί από κάποιον άλλον πέρα από τον ίδιο.
Χρησιμοποιώντας αυτήν την έννοια πιστεύω πως ήθελε να περιγράψει όλους τους περιορισμούς που η ζωή και η ανθρώπινη φύση συνεπάγονται. Περιορισμούς όπως η γέννηση, η θνητότητα, ο θάνατος ή η διάρκεια ζωής. Τους κανόνες που διέπουν την ύπαρξή μας και που σίγουρα δεν είναι στο χέρι μας να τους αλλάξουμε.
Μόνο όταν αποδέχεσαι τους περιορισμούς αυτούς και μαθαίνεις να τους αγαπάς, είσαι πια ελεύθερος να ζήσεις. Χαίρεσαι να αναλαμβάνεις την ευθύνη για τη ζωή σου. Γιατί δεν σου φταίει κανείς και τίποτα, γιατί η ζωή έτσι είναι.
Αλλά πρόσεξε, δεν μιλάμε για ύμνο προς την απραγία, ούτε για παθητική αποδοχή όσων μας επιφυλάσσει η μοίρα. Δεν πρόκειται για παραίτηση, ή υποταγή στο αναπόφευκτο, σε αυτό που δεν ελέγχουμε, αλλά για μια χαρούμενη αποδοχή του πεπρωμένου. Μια αγάπη προς αυτό που μας επιτρέπει να βιώνουμε το αναγκαίο, ως όμορφο. Αντίθετα από το να μένει άπραγος, ο άνθρωπος αναλαμβάνει πλήρη ευθύνη για τον τρόπο που αντιλαμβάνεται και δρα μέσα στον κόσμο.
ΚΑΙ ΕΠΕΙΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Τότε, όταν κανείς κοιτά κατάματα τη μοίρα, την αλήθεια, μπορεί πια να απελευθερωθεί από τον φόβο της ήττας που του επιτάσσουν τα ιδανικά της κοινωνίας. Τότε, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να κατακτήσει τον εαυτό του, να τον ξεπεράσει και να ανυψωθεί μέσα από τον πόνο και τις «κακοτυχίες» στην πνευματική ωριμότητα για την οποία είναι ικανός.
Και τότε ρωτώ. Πώς μπορεί να μην είναι αληθινά ευτυχισμένος ο άνθρωπος;
Αν ο πόνος και η δυστυχία πηγάζουν από την επιθυμία, όπως λένε οι ινδουιστές και οι βουδιστές, η ευτυχία σίγουρα πηγάζει από την έλλειψη αυτής.
Ανακεφαλαιώνω.
Ευτυχία είναι να μη θες να γινόταν τίποτα αλλιώς, να μην άλλαζες καμιά στιγμή της ζωής σου. Όχι γιατί αυτή ήταν πρότυπο χαρούμενων στιγμών, αλλά γιατί την απόλαυσες σε όλο της το φάσμα.
Γιατί η ζωή έτσι είναι.
Γέννηση, θάνατος, επιτυχία, αποτυχία, καλοτυχία, κακοτυχία…
Αποδεχόμενος τις καλές πτυχές της και αναζητώντας τες, πρέπει στον δρόμο να μάθεις να αγαπάς και τις κακές της, γιατί αυτές είναι που σε έφεραν στο σημείο που είσαι σήμερα, και αύριο είναι και αυτές που θα σε πάνε ένα βήμα παρακάτω στην εκπλήρωση του σκοπού σου. Του dharma σου.
“Μία φωτιά που καίει, κάνει φλόγα και λάμψη απ’ το οτιδήποτε πετάξεις μέσα της.”
